کرونا، جاسوس سری آمریکا

این روزها با همه گیر شدن بیماری ویروسی کرونا در سراسر جهان، شایعات نقش ایالات متحده آمریکا در استفاده از این ویروس به عنوان یک سلاح بیولوژیک را مطرح کرده است. شایعاتی که تا کنون هیچ سند علمی و گواهی برای آن ارائه نشده است و بیشتر یادآور تئوری های توطئه متداول است. اما در میان تمام اخبار مرتبط با ویروس کرونا، اخبار مربوط به سالیان دور به پروژه ای تحت عنوان کرونا اشاره می کند که در دهه پنجاه میلادی و در دوران جنگ سرد توسط آزانس مرکزی اطلاعات آمریکا (سازمان سیا) عملیاتی گردید.

کرونا، اولین پروژه جاسوسی فضایی با استفاده از ماهواره ها بود که تا سال 1995 هیچ کس از وجود آن اطلاع نداشت. پروژه ای فوق سری که در قالب بیش از 100 پرتاب ماهواره، به دنبال نظارت و عکاسی از اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری خلق چین و دیگر مناطق بود و ژوئن ۱۹۵۹ فعالیت خود را آغاز و در ماه مه ۱۹۷۲ به کار خود پایان داد.

پروژه کرونا تحت نام مستعار دیسکاورر در ظاهر یک پروژه تحقیقاتی در حوزه علوم پزشکی بود که نیروی هوایی ارتش آمریکا در حال انجام آن بود و در میان اخبار آن دوران هیچ اشاره ای به نقش سازمان سیا در این پروژه وجود نداشت. آمریکا پس از تلاش های بسیار زیاد و شکست ها و تجربیات متععد، موفق به توسعه سامانه ای شد که اقدام به عکس برداری فضایی از مواضع روسیه و چین می کرد. عکس برداری با دقت حدودی 10 متر که رفته رفته تا پایان پروژه به دقت تقریبی 1 متر رسید.

سوژه این ماموریت ها سایت های موشکی، تاسیسات نظامی و تحرکات ارتش شوروی و چین بود و این دقت برای این منظور پاسخگو بود اما دقت و کیفیت تصاویر برداشتی توسط این سامانه ماهواره ای به خصوص در ابتدای کار آن چندان عدد بزرگی نبود به ویژه آنکه در همان زمان هواپیمای جاسوسی یو-2 آمریکا نیز تحت مدیریت سازمان سیا و با دقت حدود 60 سانتی متر در حال عکس برداری هوایی از خاک روسیه بود. اما یک سانحه همه معادلات را تغییر داد. یک فروند هواپیمای جاسوسی یو-2 در خاک شوروی توسط پدافند هوایی سرنگون شد و خلبان آن به اسارت در آمد. (فیلم پل جاسوس ها با بازی تام هنکس بازگو کننده داستان معاوضه خلبان این هواپیما با یک جاسوس شوروی است.) فاجعه ای که منجر به سرعت گرفتن پر شتاب پروژه کرونا شد و البته پیامد های مثبتی به همراه داشت. هواپیمای یو-2 طی 24 ماموریت خود موفق به عکس برداری از 15درصد خاک شوروی شده بود اما در اولین ماموریت موفق ماهواره کرونا، این سامانه نوین جاسوسی موفق به عکس برداری از 430 میلیون هکتار از مساحت شوروی شد که بسیار بیشتر از تمام 24 ماموریت هواپیمای یو-2 بود!

البته بر خلاف هواپیمای جاسوسی یو-2 عکس برداری از فضا چالش های زیادی نیز به همراه داشت. سوای چالش هایی نظیر ابری بودن هوا در هنگام عکس برداری و در نتیجه غیر قابل استفاده بودن بخش های زیادی از تصاویر (که بعدها منجر به پرتاب نخستین ماهواره هواشناسی شد تا سازمان سیا پیش بینی وضعیت جوی را برای تعیین زمان بهینه ارسال کرونا داشته باشد)، مهمترین چالش پیش روی ماموریت کرونا انتقال تصاویر اخذ شده به زمین بود. با توجه به عدم توسعه سیستم های الکترونیکی مخابراتی در آن دوران، سازمان سیا از یک روش کاملا فیزیکی برای انتقال داده ها به زمین استفاده می کرد. ماهواره توسط ماهواره بر در ارتفاع حدود 200 کیلومتری در مدار قرار می گرفت و پس از انجام عکس برداری، فیلم محتوی تصاویر به داخل یک کپسول منقل می شد و کپسول در موقعیت مناسب از ماهواره جدا شده به داخل جو باز می گشت و یک هواپیما در ارتفاع تقریبی 5000 متری از سطح دریا بر فراز اقیانوس آرام کپسول را در هوا می گرفت و با این روش فیلم ها از فضا به زمین منتقل می شد. روشی که بسیار دشوار به نظر می رسد اما آسان ترین بخش آن ربایش کپسول توسط هواپیما بود. در واقع با توجه به پیچیدگی های فرآیند بازگشت از مدار و ابتدایی بودن ابزارها و روشهای آن دوران، اصلی ترین چالش در تعیین محل فورد کپسول بود و در طول پروژه بارها کپسول حاوی فیلم ها در اقیانوس سقوط می کرد که البته بالافاصله توسط کشتی هایی که به همین منظور در منطقه گشت زنی می کردند شناسایی و بازیابی می شد. به طور کلی این پروژه از اولین روزهای اجرای خود تا پایان ماموریت دستخوش چالش های و حوادت متنوعی بود اما در نهایت ماهواره های جاسوسی کرونا که در ابتدای کار کمی بیشتر از یک روز در مدار قرار داشتند و در روزهای پایانی ماموریت خود رکورد سه هفته حضور در فضا را ثبت کردند و در سال 1972 به ماموریت خود پایان دادند.

پروژه کرونا که با هدف جاسوسی انجام شدند تا 20 سال پس از پایان کار خود کاملا سری بودند اما سرانجام در سال 1995 به دستور رئیس جمهور وقت آمریکا از طبقه بندی خارج شدند تا اطلاعات آن، به عنوان قدیمی ترین داده های ماهواره ای از سطح زمین، مورد استفاده محققان و دانشمندان در مطالعات محیط زیستی قرار بگیرد. دست آوردهای فنی ارزشمند حاصل از پروژه کرونا نیز به عنوان تجربه ای ارزشمند در حوزه مهندسی فضایی در پروژه های مختلف بعدی مورد استفاده قرار گرفت و آثار به جا مانده و مستندات مربوط به این پروژه نیز در موزه ملی هوافضای موسسه اسمیت سونیون در معرض بازدید عموم قرار گرفت.

تارگت مختصات دهی به تصاویر کرونا


تارگت مختصات دهی به تصاویر کرونا


تراژکتوری پرواز ماهواره کرونا


دوربین ماهواره جاسوسی کرونا


شماتیک ماهواره کرونا


ماهواره جاسوسی کرونا


هوای پیمای سی-119 در حال ربایش کپسول حاوی فیلم های ماهواره کرونا